brief 01 Andries-Robin
Den Haag, 10-06-04
Robin,
Terwijl we spraken over de presentatie die 75+NAP in het kader van de HR
(op lokatie) in het GEM zal gaan realiseren was je voorstel om een omgekeerde
integratie cursus te verzorgen voor de bezoekers van het GEM. Nadat de autochtoon
de allochtoon verplicht heeft in te burgeren wordt het inderdaad tijd dat de autochtoon
zich ook eens in de wereld buiten de nationale landsgrens verdiept. In het concept
dat er nu ligt is het idee om deelnemers kennis te laten nemen van de principes
van de Islam. Aangezien ikzelf een leek ben op dat gebied en de beeldvorming over
dit onderwerp bepaald wordt door fanatici en polariteit in de media denk ik dat
het een goed idee is om een ander kant te tonen van de Arabische cultuur. Deze
presentatie van 75+NAP is van een ander karakter dan de voorgaande en markeert
op vele punten een verandering. De reden dat we een cursus aanbieden in deze vorm
is de volgende:
Nuancering
Na 11 september is in de media vaak geen
plaats meer voor nuancering. We begeven ons als initiatief in een politiek, religieus
en cultureel spanningsveld. De materie is misschien te complex voor een eenduidige
presentatie. Vandaar dat ik heb voorgesteld om ook een briefwisseling over dit
onderwerp starten en die misschien ook te presenteren. De discussie die wij voeren
kan als leidraad dienen, als 'cursus' materiaal en verduidelijking van onze standpunten.
Begrip v.e. zaak
Baruch Spinoza heeft beweerd dat al het lijden
voortkomt uit het ontbreken van een helder idee over een zaak. Zonder deze bewering
als absolute waarheid te accepteren schuilt er denk ik meer waarheid in dan in
het omgekeerde: de onwetende is slechts gelukkig tot het moment dat het lijden
hem treft, daarna is hij hulpeloos en soms verloren. Preventie is onmogelijk voor
de onwetende. Het is dus van belang dat een goed begrip van onze stellingname
wordt gerealiseerd. Stellingname 75+NAP: bestrijd de kleingeestigheid. Wij zijn
een collectief maar hebben als individu verschillende ideeen. In deze cursus anders
kijken, waartoe een goed kunstwerk de beschouwer verleid, neem jij het initiatief
om ons 'Westerlingen', opgevoed in het Joods/Grieks/Christelijke gedachtengoed
de rijkdom van de Arabische cultuur te tonen in beeld en door onze briefwisseling
ook in woord. Als 75+NAP presenteren we dit resultaat gezamenlijk.
Beeld
en tekst
Deze bijdrage van 75+NAP wordt hierdoor misschien de minst beeldende
sinds haar oprichting. Een van de belangrijkste missies waarvoor we ons inzetten
is de bevordering van de culturele diversiteit en de wederzijdse beïnvloeding
tussen de disciplines die het resultaat zijn van deze diversiteit. Met een cultuurbeschouwing
in cursus vorm, zoals deze briefwisseling, plaatsen we ons even buiten het hokje
'beeldende kunst' en we doen dit zeer bewust. Het beeld staat nu eenmaal onder
invloed van het denken erover. Hierover kan je vast het een en ander vertellen
aangezien er in de Islam er restricties gelden voor het maken van afbeeldingen.
Tot welke resultaten heeft dat geleid?
Religie
Het punt van de
religie dat jouw voorstel introduceert is een gevoelig punt voor mij. Ik veronderstel
dat de religie, dat het concept van een wezen dat kan spreken of denken maar geen
mens is, dat dit concept en alle verhalen die uit dit concept zijn afgeleid en
die moreel van aard zijn zoals Bijbel, Thora en Koran, en al de strijd die er
uit voort komt (want komt die strijd daar niet uit voort?) de eigenlijke appel
is, de dwaling, waardoor de mens lijd. Want hoe konden wij in ooit in zonde vervallen
terwijl we nog zo onwetend waren? De zonde deed pas zijn intrede met de mens die
haar kon definiëren. Eeuwen van verdraaiing, misleiding en afsplitsing hebben
het beeld van het geloof er niet beter op gemaakt.
Wetenschap
In
de wetenschap is het eenvoudiger om te beoordelen welk werk van waarde is. Darwin,
Newton, Mendeljev etc. realiseren met hun werk tegelijkertijd het raamwerk van
waaruit men voorspellingen doet, deze vervolgens controleert en laat het oordelen
dan over aan het publiek. Zo niet bij het geïnstitutionaliseerde geloof.
Kunst
In de kunst is het vaak de mening van een oligarchie die de kwaliteit
bepaald. De motieven van haar oordeel zijn onduidelijk en soms tegenstrijdig.
Vaak dienen zij een secundair doel, meestal een politieke. Soms particulier- (een
positie, een status) soms een nationaal doel (een ideologie, een geloof). Kunst
die hier weerstand aan bied, en dus kunstenaars die hier weerstand aan bieden
moeten geloven in iets dat niet materialistisch is, namelijk 'waarde' van onderzoek
dat materieel heel vaak niet loont. Ze geloven in de waarde van de vrijheid van
handelen en de ervaringen die hun dat bezorgd. Dit kan men een openbaring noemen
zonder echter een beroep te hoeven doen op het concept van de religie. Daarom
is mijn vraag: waarom maakt deze toch deel uit van het voorstel voor de omgekeerde
integratie cursus? Moet de Arabische cultuur niet net als de Europese het juk
van de geloofsregels van zich af werpen?
Cursus
Ik ben benieuwd
naar je ideeën over de vorm van de 'cursus'. Ik ben benieuwd naar je antwoorden.
groet, Andries
brief 01 Robin-Andries
Beste Andries,
Allereerst dit: het oorspronkelijke idee voor de presentatie van 75+NAP
beschouw ik toch als het meest heldere; met slechts de tafel waaraan wij mensen
ontvangen (bedenk dat wij een der weinige kunstenaars initiatieven zijn die de
tafel tafel laten).en daarbij een plakkaat/banier met daarop enkele teksten die
tijdens de thee als discussiepunt/food voor thought kunnen dienen, een 'conversation
piece' als het ware.
-----
Nou proef ik uit jouw brief een soort angst
om de verkeerde indruk te wekken over wat 75+NAP is en wat haar leden voorstaan;
dit is heel begrijpelijk, maar bedenk dat ik ook niet zal vragen of bij iedere
tentoonstelling die wij organiseren, duidelijk wordt gemaakt dat het schenken
van wijn niet door alle bestuursleden wordt goedgekeurd... Niettemin spreekt 't
briefwisselingconcept me toch aan, misschien is 't leuk om 'm gewoon te doen (we
zijn toch al bezig) en op de site te zetten, als voorbeeld (hoop ik) van 'n moderne
open gedachtewisseling tussen twee mensen van verschillende culturele achtergrond,
wellicht nodigt het mensen uit zich in de discussie te mengen zodat 75+NAP de
kleingeestigheid bestrijdt in woord en daad, wat altijd beter is dan haar te signaleren
in woord en beeld.
-----
Dat ik ervoor kies om het zwaartepunt van de
presentatie bij de islam te leggen is niet zozeer ingegeven door mijn eigen geloofsovertuiging,
als wel door algemeen menselijke ergernis over het ronduit onoordeelkundige gebazel
wat doorgaans als informatie over de islam wordt verstrekt. Het gaat er niet eens
meer om 'Islam eens van een andere kant te belichten', het gaat eropm duidelijk
te maken dat Islam nog helemaal niet belicht is in de media. Want ook al betekent
Islam 'vrede', een vreemd uitgedoste snuiter die zich publiekelijk voorneemt om
de wereld te schonen, en met geweld, van alle ongelovigen heeft nu eenmaal meer
nieuwswaarde dan een huisvader die zijn gezin verzorgt, zijn gebed in acht neemt
en in alle opzichten streeft een goed burger te zijn. Het is jammer dat het laatste
geval bijna een zeldzaamheid lijkt, en dat van het eerste gedacht wordt dat het
iets met de Islam te maken heeft.
-----
Toevallig dat 75+NAP als enige
kunst initiatief van de Haagsche Rondgang werkelijk op trek is, zonder vaste plek
(misschien meten we maar in het GEM blijven...) en als deel van de presentatie
een correspondentie start o.a. over een geloof wat voortkomt uit 'n nomadische
gemeenschap... wat dat betreft het volgende: hoewel de overlap natuurlijk enorm
is kun je 'Arabische ' en ' Islamitische' cultuur niet zonder meer gelijkstellen
(ikzelf bijvoorbeeld neem mijn geloof met trots en dank van het Arabisch schiereiland
zonder mijn Duits/Frans/Nederlands/Indonesische/Zigeuner afkomst te vergeten en
ik heb dan ook een broertje dood aan het Arabocentrisme wat zelfs tot in Zuidoost-Aziatische
Islam doordringt. Het is niet slechts de Arabische volkeren voorbehouden God te
eren. Die taak rust op de schouders van iedere Moslim).
Het is in geen geval
trouwens een verstandig idee om alle denkrichtingen en denkwanen binnen 'n geloof
zonder onderscheid te bespreken als één tenzij men zich rekenschap geeft van de
monadische kern van alle religies: religie is niet de uiterlijke verschijning
ervan.
-----
Het geloof dat beleden wordt omdat ouders/omgeving het belijden
is in veel gevallen niet meer dan een sociale identitei, een rol die aangenomen
wordt simpelweg omdat die voor de hand ligt.
Dit is wat de perzische wijsgeer
Iman Al-Ghazali (1058-1111) het 'naieve geloof' noemde, iets wat de ware gelovige
op zijn pad zal moeten zien te verbrijzelen, wil hij zijn geloof als geloof ervaren,
en niet als berustingm gemak, als last of plicht.
-----
Evenmin is religie
zoals in jouw woorden 'het concept van een wezen wat kan spreken of denken maar
geen mens is'. Dit zou net zo goed Ufo's of geesten kunnen betreffen.
Religie
zou ik eerder omschrijven als het concept, de idee dat 't menselijk spreken en
denken eindig is en dat er een macht is die niet alleen boven die eindigheid uitstijgt
maar er zelfs geen deel aan heeft, behalve asl schepper ervan.
Overigens wil
ik erop wijzen, waarschijnlijk ten overvloede, dat het islamitisch godsbesef abstract
is. Er is binnen de Islam de plicht (waar zij althans puur beleefd wil worden)
zich er voortdurend bewust van te zijn dat het woord 'God' niet in verhouding
kan staan tot de realiteit 'God' zoals andere woorden in verhouding staan tot
hun betekenis. Als voorbeeld: 'tafel', 'boom', zelfs 'gedachte' , het zijn woorden
die uitdrukking geven aaneen kenbare realiteit, hoe vluchtig ook, terwijl van
de meeste woorden uit het religieus taalregister, van 'herrijzenis' tot 'engel'
verwacht mag worden dat ze refereren aan een realiteit die we vooralsnog niet
kennen, vandaar openbaringen.
Zo zijn dus ook de begrippen 'spreke' of 'denken',
in 't geval van God, processen die we niet als overeenkomstig ons spreken en denken
kunne beschouwen.
Het beste nog is God benaderbaar is paradoxen, zoals de
welbekende van Augustinus 'god is een cirkel waarvan het middelpunt overal is,
en de omtrek nergens'. Of neem enkele van zijn negenennegentig namen: 'de toornige'
zowel als 'de barmhartige','de begunstiger' maar ook de begunstigde'...
-----
Om alle religie zonder meer te koppelen aan de specifieke christelijke obsessie
met de zondeval, is misschien misleidend.
In Al-islam bijvoorbeeld, is de
erfzonde niet een geldig concept.
Het gaat er niet om, te leven met schuldgevoel,
angst en veel tandgeknars, maar juist te geloven om boven onze onvolkomenheden
uit te stijgen. Islam, en dat zou voor elk geloof waar moeten zijn, is geen kant
en klaar imago, een keurslijf waarbinnen eenieder automatisch 'gered' is, geen
'drive-in' spirituality'.
Zoals een slijpsteen pas zijn nut bewijst als hij
tegen het zwaard gewreven wordt, zo heeft religie pas nut als zij actief gevoeld
en uitgevoerd wordt. De ziel als zwaard, religie als slijpsteen.
wat nu velen
doen , is om 't hardst ropen hoe vlijmscherp hun zwaard is, alleen omdat zij een
slijpsteen bezzitten ennemen niet de moeite om hun georep in waarheid om te zetten..
-----
je vraagt of de Arabische cultuur niet beter net als de Europese het
juk van de geloofsregels van zich af moet werpen.
Dit aan een gelovige vragen
is natuurlijk weten dat je een volmondig nee! als antwoord gaat krijgen en waarschijnlijk
nog langdradig en belerend ook.
Mijn vraag, als antwoord is: heeft Europa
wel het juk van de geloofsregels van zich afgeworpen? Vaakschijnt zij mij nog
een kind toe, volop in de pubertijd, wat in al z'n trotse ruwe pogingen om vooral
niet op z'n ouders te gelijken zich niet realiseert hoezeer hij nog aan hen gehecht
is, eender aan hen is.
Het is goed, en noodzakelijk, dat Europa twijfelt en
niet-gelooft en inziet hoe zinloos, hoe misvormd en verstard een geloof wordt
als het (vergeef me dat ik volhard in een slechte metafoor) als een zward bot
en roestig terzijde ligt.
En als dit inzicht leidt tot het besef dat Europa
het 'naive geloof' wil ovverstijgen, waarom , zouden de Arabische en de Europese
cultuur dan niet in dit besef delen?
-----
Zo. Tot zover. Vergeef me als
ik in je brief veel aanleiding heb gevonden om zo saai uiteen te zetten over weinig
concreets. spoor me gerust aan tot veduidelijking. het was in ieder geval mijn
bedoeling om te wijzen op het verschil tussen geloof (wat te maken heeft met verantwoording
afleggen aan God, op individuele basis) en de wereldlijke organisatie hiervan
(wat temaken heeft met het consolideren van macht, ten koste van individualiteit).
Daarbij heb ik me misschieneen beetje verloren in metafysische vaagheden, terwijl
ik eigenlijk meer had willen schrijven over de formele kanten van de Islam, die
zo heel anders zijn dan die van de kerk. Maar aangezien ik je niet graag lastig
val met wat je misschien al lang weet, ben ik benieuwd naar wat jij zoal heb opgepikt
over de islam...
ik zie uit naar je antwoord.
!
RBN
brief
02 Andries-Robin
Den Haag, 20-06-04
Beste Robin,
Met
genoegen constateer ik dat de tafel -voor ons althans- reeds de rol van 'conversation
piece' vervuld, al voordat ze fysiek gerealiseerd is. Ik wil hierbij wel aantekenen
dat een aanleiding voor een goede gedachtewisseling niet hetzelfde is als een
goed (beeldend) kunstwerk. Het is weliswaar niet noodzakelijk dit te realiseren,
het presenteren en met heldere middelen vormgeven van een mogelijkheid tot dialoog
over de Islam -als performance/actie in het GEM en als briefwisseling op de site-
past ook wel binnen de doelstelling van 75+NAP, maar ik wil er wel voor waken
om de primaire beeldende invalshoek in het algemeen niet te veel uit 'het oog
te verliezen'. Goed, ik ga akkoord met het eerdere voorstel; toch wil ik mijn
standpunt uit mijn vorige brief hieronder specifieker uiteen zetten en reageren
op de uitspraken in je vorige brief. Maar eerst nog dit:
----
Wat betreft
'food for thought' raad ik knoflook aan, hierin zit germanium en dat speelt een
belangrijke rol bij de isolatie van de electronencircuits in de hersenen en het
is bijgevolg goed voor het geheugen, deze kennis dank ik aan onderzoek voor de
75+NAP expositie 'Geheugen', maar dit terzijde.
----
Ik besef dat we
als 75+NAP soms indrukken wekken over wat we voorstaan en dat een publiek, desgevraagd
om deze indrukken te verwoorden, uitspraken zal doen waarin we ons niet altijd
zullen herkennen. Ik ben daar niet bang voor, het is een belangrijke kwaliteit
van een kunstwerk dat men zich er -althans voor een deel- een eigen voorstelling
van kan maken. Een dialoog is echter van een ander karakter en er gelden ook andere
eisen voor. Over het verstaan en onverstaanbare heeft Jurgen Habermas (een filosoof
die het werk van Marx bespreekt) het volgende geschreven in zijn theorie over
de communicatie.
----
Het uitgangspunt van Habermas' communicatietheorie
luidt 'dat in ieder gesprek waarin men elkaar tracht te begrijpen en waarin
men tot overeenstemming probeert te komen, door de deelnemers geldigheidsaanspraken
moeten worden aangeboden en erkend. Geldigheidsaanspraken worden bijgevolg in
elke vorm van communicatief handelen noodzakelijk en altijd verondersteld. In
totaal zijn er volgens hem vier van deze stilzwijgend geaccepteerde geldigheidsaanspraken:
1) de uitingen van de deelnemers moeten begrijpelijk zijn 2) hun communicatief
handelen dient als waarachtig geaccepteerd te worden 3) de waarheidsaanspraak
van het door de deelnemers ingenomen standpunt dient niet ter discussie te staan
4) de juistheidsaanspraak t.o.v. de norm op grond waarvan zij handelen dient te
worden aanvaard Indien communicatief handelende personen de geldigheidsaanspraken
die zij aanbieden (dus: begrijpelijkheid, waarheid, waarachtigheid en juistheid)
wederzijds erkennen, zal hun taalspel ongestoord verlopen. (ironie is hiermee
door Habermas dus bij voorbaat uitgesloten, maar goed, dat is niet zo gek voor
een Duitser) 'Wederzijds erkennen' betekent dat spreker en toehoorder ervan uitgaan
dat zij de geldigheidsaanspraken (m.u.v. de aanspraak op begrijpelijkheid) zonodig
rationeel kunnen funderen. 'Ongestoord' houdt in dit verband niet in dat er zich
geen problemen in de communicatie kunnen voordoen. De mogelijkheid dat men elkaar
niet begrijpt of misverstaat blijven aanwezig. De problemen die dan ontstaan kunnen
echter worden opgelost door uitleg te vragen, te informeren naar andermans motieven
etc. Zolang de genoemde geldigheidsaansprakenm nog worden geaccepteerd en de storing
binnen de handelingscontext, dus binnen het gesprek zelf, kan worden opgeheven
is er niets aan de hand. Dat wordt anders zodra er twijfels ontstaan ten aanzien
van een of meer geldigheids aanspraken. Dan wordt namelijk de achtergrondconcensus
aangetast, met als gevolg dat voortzetting van het communicatief handelen niet
langer mogelijk is. De deelnemers kunnen nu kiezen tussen drie mogelijkheden:
men kan 1) het communicatief handelen afbreken 2) overgaan op strategisch handelen
(terug vallen op machtsuitoefening) 3) overschakelen op een theoretische of praktische
discours.'
Indien men blijft streven naar overeenstemming met en van
de andere deelnemers aan het gesprek, zal het laatsgenoemde alternatief moeten
worden gekozen.
----
Het bestaan van misverstanden heeft in gesprekken
vaak het gevolg dat men langs elkaar heen praat en er geen tijd wordt genoten
of benut maar dat er tijd wordt verspilt. Men zal dan dit misverstaan willen voorkomen.
Dit overigens in tegenstelling tot de literatuur, de beeldende kunst of satire
waar dit 'misverstaan als tijdverdrijf' juist een doel is en een vrijheid voor
interpretatie op kan leveren en daarmee een belangrijke kwaliteit, en hierin schuilt
nu precies het dilemma in onze presentatie waar ik op wijzen wil: voor het gesproken
woord gelden andere voorwaarden dan voor de visuele communicatie. Omdat in de
presentatie in het GEM - die zich tussen het gesprokene en het visuele bevindt
- de nuance het doel is probeer ik, door er met jou van gedachten over te wisselen
de voorwaarde voor die nuancering te scheppen. Te meer omdat het onderwerp de
Islam is, lijkt het me van belang dat aan het 'juist verstaan' aandacht gegeven
wordt ('juist' in de zin van helder, ongestoord signaal) boven de vrijheid van
interpretatie of het 'gecultiveerde misverstand'. Want 'geloof' komt nooit alleen
maar altijd in het gezelschap van het misverstand. Waarom?
----
Het
probleem van elke geloofsovertuiging is dat ze geen rationele waarheidsaanspraak
kan maken en daarmee niet voldoet aan de door Habermas gestelde rationele eisen
aan het ongestoord verloop van communicatieve handelingen.
---
Zo
betekent volgens jou Islam vrede, maar een terorist die uit naam van de Islam
geweld pleegt toont het conflict aan dat door dit verschil in interpretatie tot
stand wordt gebracht, bij dit onderwerp kan men zich geen vaagheid veroorloven
maar ook geen helderheid verschaffen. Een openbaring wordt niet als geldige waarheidsaanspraak
aangemerkt. En van hieruit concludeer ik dat het bijna niet anders kan dan dat
geloofsovertuigingen -wanneer men die door openbaring heeft verkregen- geschetste
misverstanden veroorzaken zodra men ze onderwerp maakt van communicatieve
handeling met deelnemers die geen openbaring hebben ervaren. Daarin ligt de gevoeligheid
van alle geloof die ik heb willen aanstippen. Dat ik me desondanks wel inzet voor
deze dialoog en presentatie komt voort uit het vermoeden dat een rationele theorie
een beperkte beschrijving is van een complexere realiteit. Ik veronderstel dan
ook de mogelijkheid van andere soorten communicatieve handelingen dan enkel op
rationele gronden. Ik geef de gelovige voorlopig het voordeel van mijn twijfel
en mijn onwetendheid. Ook de beeldende kunst is zo'n communicatieve handeling
die niet op rationele waarheids aanspraken gebaseerd is maar op het vertrouwen
in het onverklaarde creatieve vermogen van de kunstenaar. En op het receptieve
vermogen van de beschouwer. Wat ik dus eigenlijk ook vroeg is iets meer nadruk
in de presentatie op de communicatieve handelingen die beeldend zijn, maar misschien
ben ik daarover veel te voorbarig. Daarbij, en dat is een meer politiek standpunt,
ben ik in dit specifieke project van mening dat de niet-Westerse cultuur in het
algemeen in Nederland niet genoeg de kans grijpt of krijgt om zichzelf op positieve
wijze te etaleren waardoor grote groepen Nederlanders onkundig blijven van de
rijkdom van culturele diversiteit.
Vernedering en rancune staat aan de wortel
van terreur is een gangbare theorie, toch hebben zigeuners nooit hun toevlucht
tot terreur gezocht en dat pleit voor de grote wijsheid van deze groep mensen.
Vandaag stond ik bij een monument ter nagedachtenis aan de Roma en Sinti die in
de tweede wereld oorlog gedeporteerd zijn nadat ze door Nederlandse politie en
NSB-ers uit hun huis waren gesleurd.Wanneer Nederlanders zich op morele superioriteit
beroepen moet men haar geschiedenis toch maar eens beter onderzoeken, maar met
analfabeten die als staatssecretaris het min. van onderwijs mogen verkwanselen
vervliegt de hoop op goed geschiedenis onderwijs. Gelukkig hebben we in Europa
straatnamen, monumenten en tegenwoordig ook internet..
----
Het lijkt
me ook daarom een goed idee deze briefwisseling op internet te zetten en in het
verlengde van je suggestie voeg ik bij deze de daad bij het woord zodat het niet
alleen bij woord en beeld blijft.
----
Wat betreft die aandacht voor
een pleitbezorger van geweld in naam van de Islam daarover spreek ik liever niet
nu vanwege de complexiteit van het vraagstuk, maar zijn nieuwswaarde hangt niet
samen met zijn voornemen maar met zijn geslaagde gewelddaden. Ook terroristen
met Westerse identiteit (Oklohama bomber) hebben meer nieuwswaarde dan een doorsnee
burger door hun daden, maar in het algemeen verbinden zij deze daden niet met
religie. Het is die combinatie van gewelddaad op basis van geloofsovertuiging
waardoor 'Islam -geïnspireerde' terroristen behalve vliegtuigen ook de Islam kapen
en het zijn dus niet de media die hoofdverantwoordelijk zijn voor het ontbreken
van het juiste beeld van de Islam, maar in de eerste plaats die individuele daders.
Maar de vertegenwoordigers van de Islam die het beeld zouden kunnen nuanceren
laten, met jou als uitzondering, het in mijn ogen te vaak afweten. Ik verwelkom
dus je initiatief maar ben nog niet overtuigd van de boodschap.
In films
als Pulp-Fiction wordt de hypocrisie van een door het (Christelijke) geloof geïnspireerde
moordenaar verbeeld, maakt men in het Arabisch ook films waarin de hypocrisie
van de Jihad strijders wordt getoond? Is er m.a.w. een vergelijkbare zelfkritiek
in de Arabische wereld of in Indonesië? Ik ken die voorbeelden niet. Wanneer je
dus een ander beeld neer wilt zetten, is dat in weerwil van het beeld dat ik heb,
n.l. dat Islamitische landen het beeld van de Islam niet beschermen tegen vertekende
weergave en dat in die cultuur weinig kritiek wordt gegeven op 'nestbevuilers'.
----
Wat betreft je vergelijkingen over Europa met pubers, ik ben niet
gelukkig met het gebruik van metaforen maar ik kan me in dat beeld in zoverre
vinden dat de ontwikkeling van het verstand van het merendeel van de Europeanen
achter blijft bij het niveau dat men bereiken zou als men Spinoza's ethica in
de praktijk zou brengen. Het lijkt me niet verstandig me in metaforen uit te laten
-in dit verband en op deze plek- over de Islamitische cultuur. De vruchten van
de Westerse cultuur: seculiere democratie met scheiding der machten, individuele
vrijheid, technologische ontwikkeling en daarmee groeiende welvaart, humanisme,
medische kennis, Griekse filosofie en vrijheid van meningsuiting bewezen op het
moment dat culturen streden voor hun waarden een groot nut en macht. Dat deze
macht ook werd misbruikt is waar; nu dus ook door niet-Westerse culturen. Nu de
technologie zover ontwikkeld is dat individuen dankzij aankoop van deze technologie
de culturen waaruit deze technologieën afkomstig zijn kunnen vernietigen, of zeer
grote schade kunnen toebrengen, kan men zich voorstellen dat Westerse democratieën
zich willen wapenen tegen deze individuen om het risico van verval en vernietiging
te beperken ongeacht hun afkomst. Een intelligente soort is niet per definitie
de 'fittest survivor', een mad-max-world geen ondenkbaar toekomst scenario. Ik
ben van mening dat G. Bush ook tot die groep individuen behoort die gevaarlijk
zijn omdat hij de waarden van de Westerse cultuur op vele manieren schade toebrengt.
Ook hij doet daarbij een beroep op het geloof.
Uw 'Nietschzeggende correspondent'
Andries Micke
brief 02 Robin-Andries
Den
Haag 21 juni 2004
Beste Andries,
Waarom heb je 't steeds over
een dialoog? Ik wil alleen maar mijn zin doordrijven. (ondanks m'n Duitse afkomst
wil ik 'n beetje ironie zo nu + dan nog wel door de vingers zien.....) Nog even
wat uitleg betr. de presentatie: de reden dat ik de beeldende communicatie zoveel
mogelijk wil beperken, is dat er al genoeg beeldend gecommuniceerd gaat worden.
Als 't goed is wordt de tafel op zich als constructie tamelijk overheersend, en
ik heb geen zin/ m'n fragiele ego heeft geen zin om nog moeite te doen de versiering
op andermans taart te zijn. Iedereen gaat zich toch esthetisch te buiten, zullen
wij dan maar de inhoud dekken? En of het dan kunst is....Jij ziet ruimte voor
vrijheid van interpretatie als 'n belangrijke kwaliteit van kunst. Maar die vrijheid
is er alleen voor de toeschouwer. De kunstenaar dient in zijn formulering zo helder
en eenvoudig mogelijk te blijven voor zichzelf. Een kunstwerk is een soort dictatuur
waarvan de precieze invulling democratisch bepaald mag worden. En in het geval
van de GEM presentatie scheppen wij de grenzen waarbinnen geïnterpreteerd mag
worden. Wij vervullen ieder de plicht om onze verschillende culturen op z'n breedst,
z'n rijkst en eervolst te tonen. Volgens de Qur'an: 'God heeft jullie als man
en vrouw, als naties en stammen geschapen, opdat jullie elkaar leren kennen.'
Diversiteit is een godsgeschenk, en wat van God komt zal ik met heel mijn wezen
verdedigen.
--------------------
Wat ik hoop is dat we ons niet ertoe
laten verleiden om, voor een overzichtelijker presentatie, onszelf meer als elkaars
tegenpool op te stellen dan waar is: Westers v.s. Oosters/ religieus v.s. agnostisch.
De raakvlakken zijn waarschijnlijk interessanter en misschien groter dan de verschillen.
De synthese heeft al plaatsgevonden: ik ben opgegroeid hier in 't westen, heb
eerder kennis gemaakt met Nietschze dan met de Qu'ran: jouw Griekse filosofen
zijn opgeleid geweest in Egypte en er zit meer Arabisch en Indonesisch in je Nederlands
dan je misschien denkt. De Amerikaans-palestijnse hoogleraar Edward Said heeft
zeer verhelderend geschreven over de hybride aard van huidige staten: na eeuwen
en eeuwen van machtswisselingen, volksverhuizingen, kolonisatie, is werkelijk
geen enkele natie die op raciale of culturele puurheid aanspraak zou kunnen maken,
behalve misschien een enkel Siberisch geitenhoedersdorpje of een paar Afrikaanse
stammen... De wereld is niet pas sinds het vliegtuig of internet 'n dorp geworden.
Wat jij het 'Westers' Joods-Christelijk/Grieks gedachtengoed noemt is natuurlijk
ook gewoon 'Oosters'...De belangrijke canonisaties in de kerk zijn tot stand gekomen
toen 'de kerk' nog een bonte verzameling was in Klein-Azie. Het werk van Aristoteles
e.a. is tot ons gekomen dankzij de inspanningen van Islamitische, Joodse en Christelijke
geleerden aan 't hof van 't Kalifaat van Baghdad. Dante's “Divina Commedia' dankt
haar compositie aan Islamitisch bronnenmateriaal...
--------------------
Wat betreft de diversiteit binnen de Islam: het doet me verdriet: werkelijk verdriet,
dat juist degenen die bidden tot een enkele ondeelbare almacht zo moeilijk tot
consensus kunnen komen over wereldser zaken, zich zo verliezen in kinderachtig
en vrouwelijk geredetwist, zich zo vastklampen aan religieuze identiteit dat ze
de innerlijke betekenis uit 't oog en hart verliezen, zoals bij het eeuwenoude
schisma tussen Sunni en Shia, Ahmadia, Ismaliya, etc. Dit gekoppeld aan een volstrekt
zinloze nationale, soms zelfs provinciale (mensen uit Tangia zijn slechte mensen;
vraag maar aan mensen uit Essaouira) trots, maakt dat je lang moet gaan wachten
voordat Moslims eendrachtig naar buiten treden. Bovendien maakt gewelddadige bezetting
van Palestina, en de langdurige steun van de V.S. daarvoor, dat velen hun goedkeuren
uitspreken over gewelddaden die volgens de daders het eind van de bezetting tot
doel hebben. En de wanhopige trots van de minder bedeelde, gevoed door propaganda
van corrupte regeringen, laat geen ruimte voor zelfkritiek. (En het is begrijpelijk.
Ikzelf moet ook altijd van triestheid lachen wanneer Nederland zich moreel verontwaardigt,
terwijl in de regering nagenoeg dezelfde politieke partijen zitten die 50 jaar
terug weigerden Indonesië z'n onafhankelijkheid te gunnen. Tot de V.S. dreigden
de Marshall-hulp stop te zetten. Denk je echt dat de volkeren die eeuwenlang de
wrange bijsmaak van de 'vruchten der Westerse cultuur' geproefd hebben, het serieus
nemen wanneer wij we ze vertellen hoe hun politieke systeem in te richten? Eerst
werden ze ondanks verlichting en Humanisme uitgebuit, nu wordt hen uit naam van
datzelfde weer wat anders opgedrongen. Terwijl een land als Indonesië z'n eigen
democratische traditie heeft in 't zogenaamde 'Adat'-systeem. Het is beter om
op en land de inheemse gewassen te cultiveren, dan uitheemse omstandigheden na
te bootsen zodat importgewassen er kunnen groeien). En om verdere misverstanden
te voorkomen; er bestaan wellicht landen waar 'n meerderheid van de bevolking
zegt Moslim te zijn, landen waarvan de regering een bepaalde interpretatie van
religie aan z'n bevolking oplegt, maar islamitische landen, waar sociale zorg
en rechtvaardigheid hand in hand gaan om een op het geloof gegronde staat te creëren;
die ken ik niet.
--------------------
Hiermee wil ik ook meteen een eind
maken aan de politisering van deze correspondentie; over politiek en Islam is
het beter met anderen schrijven. Ik denk zelden over Islam als staatsvorm; dat
is een taak die weggelegd zou zijn voor Moslimse politici, wanneer zij een land
te besturen hebben waarvan het volk ook 'n leiderschap verlangt wat uit 't geloof
voortkomt... En ik weet niet of ik ernaar verlangen zou, in een land te leven
waar ik verplicht ben om op de juiste tijden tijden m'n gebed in acht te nemen,
niet omdat ik lui ben, maar omdat ik nu, vrijwillig, vijfmaal per dag God eer
en weet, dat ik dat doe uit liefde. ik zou niet graag die wetenschap als motivatie,
vervangen zien door angst. Dus zelfs secularisatie, scheiding van staat en geloof
is voor mij 'n middel tot verfijning van mijn religieuze beleving, en nooit een
doel op zich.
--------------------
Overigens heb ik niet mijn geloofsovertuiging
door openbaring verkregen. De bevoorrechten die zo tot geloof zijn gekomen , dat
waren allen profeten; mijn geloofsbeleving bestaat slechts in het aanvaarden van
de openbaring, die hen ten deel is gevallen, als waarheid. die aanvaarding maakt
niet dat ik iets weet wat jij niet weet, of dat mijn receptieve vermogen meer
is aangescherpt dan het jouwe. Evenmin heb ik de ijdele hoop om ooit te zullen
kennen, wat niet gekend kan worden. Het volstaat mij , te geloven dat er is, waaraan
kennis niet mogelijk kan zijn. En dat jij niet eert, wat ik blindelings als gids
verkies te eren,is begrijpelijk. Ieder van ons heeft vanuit dezelfde twijfel en
onwetendheid andere conclusies getrokken... En ik wens te geloven dat God, in
zijn genade, jou daarom ook het voordeel geeft van jouw twijfel en onwetendheid.
Voorlopig.
--------------------
Ik denk ook, dat als nuancering het doel
is, Bush beter buiten beschouwing kan blijven. Straks ga ik nog dingen schrijven
die me alsnog als terrorist zouden aanmerken....
--------------------
Met excuses aan de metafoorpolitie. RBN
After that
they do drink from "Zamzam".
Robin,
Als ik terug kijk naar onze
briefwisseling tot nu toe zijn er al veel zaken die me opvallen en waarop ik zou
kunnen reageren. Ik zal lijn proberen te houden in mijn reactie en me beperken
in het aantal onderwerpen. Maar eerts dit.
Ik moet wel lachen om je ironie.
Ik ben in de vrolijke wetenschap van het feit dat er zonder dialoog er weinig
te lachen valt, zoals je ook zelf al hebt geconstateerd: 'het doet me verdriet:
werkelijk verdriet, dat juist degenen die bidden tot een enkele ondeelbare almacht
zo moeilijk tot consensus kunnen komen over wereldser zaken, zich zo verliezen
in kinderachtig en vrouwelijk geredetwist, zich zo vastklampen aan religieuze
identiteit dat ze de innerlijke betekenis uit 't oog en hart verliezen, zoals
bij het eeuwenoude schisma tussen Sunni en Shia, Ahmadia, Ismaliya, etc.'
Los van de vraag of het niet vooral 'Islamitisch' is om associaties aan te
brengen tussen 'redetwisten' en 'vrouwelijk' lijkt de conclusie uit bovenstaande
toch hoofdzakelijk dat redetwisten, zin doordrijven etc. niet tot een vrolijke
wetenschap zal leiden....maar goed, ik heb je verteld waar het toe leiden kan....
Vandaar dat ik het nog steeds uitga van onze vruchtbare dialoog.
Wat betreft
je opmerking over het beperken van de politisering, daarmee was ik het op voorhand
al eens maar ik voorvoelde dat de politiek niet onbesproken zou (kunnen) blijven.....bovendien
is jou motivatie ook deels politiek van aard:
“Dat ik ervoor kies om het
zwaartepunt van de presentatie bij de islam te leggen is niet zozeer ingegeven
door mijn eigen geloofsovertuiging, als wel door algemeen menselijke ergernis
over het ronduit onoordeelkundige gebazel wat doorgaans als informatie over de
islam wordt verstrekt.”
Je hoopt verder 'dat we onszelf niet meer als
tegenpool op zullen stellen dan waar is,' omdat de overeenkomsten interessanter
zijn dan de de verschillen en doet daarbij uitspraken die de Westerse cultuur
reduceren tot een aftreksel van de 'Oosterse'. Ik citeer: “Wat jij het 'Westers'
Joods-Christelijk/Grieks gedachtengoed noemt is natuurlijk ook gewoon 'Oosters'...”
Dat gaat verder dan een sollicitatie naar een terechtwijzing, dat is een provocatie.
Zo geredeneerd is de 'Oosterse' cultuur niet meer dan een voortzetting van de
prehistorie en is jou 'Godgeschenk van de diversiteit' logischerwijs een wassen
neus. Ergo: het lijkt me zeker voor de helderheid van onze dialoog noodzakelijk
dat we de culturele verschillen onderscheiden en waarderen (net als de overeenkomsten
overigens; juist omdat beide tegelijkertijd in een beeld kunnen optreden waardoor
het een interessant beeld wordt). Ik kan nog wijzen op andere inconsequenties
in je betoog: het voordeel van de inheemse gewassen enerzijds en de hybriden van
Edward Said bijvoorbeeld, maar ik wilde het toch vooral over de presentatie en
haar vormgeving hebben.
De presentatie is inmiddels geweest, wat zal ik daarover
nog zeggen? Helder, ruimtelijk, goed in context, maar ook: ik verwachtte iets
meer aandacht voor de vormgeving van de inhoud. Met hetgeen je hierover stelde
in je laatste brief ben ik het niet eens: de inhoud en de vorm(geving) zijn geen
categorieën die elkaar uitsluiten maar elkaar juist kunnen versterken dus verdienen
beiden aandacht. De tafel in het GEM bewees dat een aantal kunstenaars-initiatieven
in korte tijd gezamenlijk een aantal goede presentaties konden realiseren. Het
beschouwen van onze presentatie als 'het versieren' van andermans taart miskent
de mogelijkheden om -met eenvoudige beeldende middelen- onszelf te onderscheiden
door de wijze waarop we dit realiseren. Wat wij (75+NAP) tot nu toe altijd ambiëren
is presentaties maken, presentaties die overeenkomen met de presentatie in het
GEM in die zin dat ze 'aan alle deelnemers de ruimte bieden om een individuele
bijdrage te presenteren binnen een gemeenschappelijk kader'. Het is niet toevallig
dat de HR hiertoe in vergadering bijeen heeft besloten aangezien ik in de vergadering
eraan voorafgaand een voorstel gedaan heb: ik stelde voor om met zijn allen iets
te realiseren in één materiaal en zo geschiedde.
Maar genoeg hierover, wat
ik vooral nog mis is (beeld) informatie over vormgebruik in de Islamitische cultuur,
b.v. een burka van dobbelstenen in het 'Meubelcafe'. Toevallig kwam ik op internet
volgende beelden en tekst tegen (zie http://doormann.tripod.com/the4.htm
Het zijn voorbeelden van materiaal dat in de richting gaat waarvan ik hoopte dat
jij mij er mee zou verrassen. Het stelt de cunnilingus bedrijvende vrouwen van
Ferial in een heel ander en tevens 'Islamitisch devoot' daglicht...of mochten
de vrouwen niet meedoen? Wat in onze briefwisseling naar voren komt is de vraag
hoe cultuur of beschaving (wat in Duitsland niet dezelfde betekent) eigenlijk
gedefinieerd worden. In het recente boek van Samuel P. Huntington 'The Clash of
Civilizations' in het Nederlands verkrijgbaar als 'Botsende beschavingen' staat
en heldere inleiding met definities van wat men academisch onder 'beschaving'
en 'cultuur' verstaat. Het boek bevat tevens voorspellingen die na 9/11 plots
zeer actueel werden. Ik zou graag dieper ingaan op de implicaties die deze studie
heeft op de toekomst van de 'Westerse'- , 'Islamitische'- of 'Wereld'- beschaving
maar misschien moeten we dat maar doen in een beeldend kunst project zoals we
vandaag besproken.
Op de laatste blz. v. Huntington's boek staat: 'In
het grotere conflict, het ware conflict, tussen beschaving en de barbarij zullen
ook de grote wereldbeschavingen, met hun enorme verrichtingen op de gebieden van
religie, kunst, literatuur, filosofie, wetenschap, technologie, ethiek en mededogen
ook samen moeten werken als ze niet ieder afzonderlijk het onderspit willen delven.'
Als het ons al niet lukt op deze schaal.... Met mijn verontschuldigingen voor
de late repliek.
Groet, Andries
brief 03 Robin_Andries
DnHg18072004
1
Wat 'sollicitatie naar terechtwijzing' betreft, kan ik je berichten,
Andries, dat je
aangenomen bent.
2
De enige associatie die ik heb aangebracht
tussen 'vrouwelijk' en 'geredetwist'
is dat ik de 2 woorden samen in 1 zin
heb gebruikt, waarbij 'vrouwelijk'
bijvoeglijk is gebruikt t.a.v. 'geredetwist;
wat een verduidelijking inhoudt van
de wijze waarop geredetwist wordt. Er
is nu eenmaal zoiets als op
vrouwelijke wijze redetwisten.
3
Vertel
me wat er politiek is aan ergernis.
4
Wat doet 't af aan de geldigheid
van m'n verlangen om nader tot elkaar
te komen, dat sommige facetten van de
westerse cultuur afgeleid zijn van
de oosterse cultuur? Het kan geen kwaad
om je wortels te kennen, en
als ik kan bijdragen aan 'n beter begrip van wie
we zijn door te wijzen
op een gezamenlijke achtergrond, waarom zou ik dat dan
laten?
5
Het vergelijken van een beeldspraak die mijn mening over kolonialisme
illustreert,
met een parafrase van de theorieen van een hoogleraar engelse
literatuur, is
niet het wijzen op inconsequenties in 'n betoog; hoogstens
een bewijs dat het
betoog onbegrepen is gebleven. Mea maxima culpa.
6
Over Ferial's cunnilingus[bondigheid
maakt de zaken soms dubbelzinniger]:
objectieve informatie kan niet een feit
in een ander daglicht stellen, tenzij er al
eerder een onvermoed verband tussen
de twee bestond.
7
Als je benieuwd bent naar vormgebruik in de islamitische
cultuur, verwijs ik
je door naar de kunstgeschiedenisafdeling van de bibliotheek;
en realiseer je
daarbij goed dat er een verschil is tussen vormgebruik waarbij
't doel zuiver
esthetisch is, en vormgebruik van religieuze aard, waarbij de
beschouwing
van de vormentaal ondergeschikt is aan de de beleving van transformatie/
bewustwordingsprocessen
waarvan de vormen een symbolische manifestering
zijn. Vorm volgt functie, ook
op 't spirituele vlak.
Dus is het inderdaad beter dat jij mij de beeldinformatie
verstrekt die jou
opvalt/aanspreekt+motivatie/interpretatie, zodat ik daarop,
met informatie of
mijn interpretatie, kan reageren.
8
Volgende stap
kan dan een vermenging van betekenissen/interpretaties+
vormentaal zijn, wat
ons weer een volgend project oplevert om over te
bekvechten. Ik zie ons liever
iets bouwen, dan zout op elkaars rhetorische
slakken leggen. Daarover zijn
we het eens, vrees ik.
mvrgr
rbn
Beste Robin,
Ik
reageer op je puntige lijstje in omgekeerde volgorde:
8
Wat betreft de
retorische slakken, wanneer ze onbegrip veroorzaken moet er helaas hier en daar
toch even een korreltje zout worden gestrooid omdat ik denk dat dit een onmisbaar
onderdeel is van het bouwen... We zouden anders zomaar kunnen uitglijden bij het
nemen van de volgende stap..
7
Wat betreft de vermenging van de betekenissen/
interpretaties en vormentaal, Ja! Maar verwijs me na je voorstel en na ongeveer
6000 woorden briefwisseling niet door naar de bibliotheek op het moment dat ik
je vraag concreet te worden; mijn interesse is niet gericht op 'de vormentaal
die ondergeschikt is aan de de beleving van transformatie/ bewustwordingsprocessen'
op gezag van Heilige voorschriften maar op vooruitstrevende vormen van beeldende
kunst, d.w.z. 'Nieuwe beelden' van individuele kunstenaars die nog niet tot de
geschiedenisboeken zijn doorgedrongen.
6
De bedoeling van deze zin is
voor mij wel heel raadselachtig: 'objectieve informatie kan niet een feit in een
ander daglicht stellen, tenzij er al eerder een onvermoed verband tussen de twee
bestond.' Het blijkt dat een voor mij -voorheen onvermoed- verband tussen de schilderijen
van Ferial en de gebruiken van een pre-Islamitische groepering, objectieve informatie
kortom, dat deze feiten voor mij die schilderijen in een ander daglicht stellen,
ze daarmee meer deel maakt van de Islam dan ik had gedacht. Ik vond dat wetenswaardig
en toevallig.
5
Ik blijk de bedoeling van je formuleringen niet altijd
goed te begrijpen en andersom, als dit wel zo was was deze briefwisseling totaal
overbodig. Zo ben ik het eens met de strekking van je verhaal over kolonialisme,
ik denk niet dat als de ene beschaving de andere iets opdringt met georganiseerd
geweld -zo als gebeurd is-, zelfs als het 'democratie' is, dat dit goed ontvangen
zal worden. Maar de metafoor waarbij je politieke systemen vergelijkt met gewassen
verward mij. Zo is de tomaat (bijna een ikoon van de Italiaanse cultuur) toch
eigenlijk een importgewas uit Zuid Amerika, net als de koffie die sinds een paar
honderd jaar in Zuid Amerika wordt gekweekt etc. Het argument dat je gebruikt
illustreert je stelling niet, het verward mij zelfs: gewassen zijn -net zoals
E. Said beweerd schijnt te hebben over culturen- niet puur en onvermengd; inheems
of uitheems maar kunnen vaak wereldwijd gedijen in overeenkomstige klimaten. Ook
democratie kan wereldwijd gedijen, in welke aangepaste vorm dan ook, wat ik onderstrepen
wil is dat betekenis en logica geen grenzen behoeven te kennen en dat eenieder
op basis van de logische stappen die Spinoza heeft gezet in zijn XXX dezelfde
conclusies kan trekken. Helaas geld voor de domheid, gemakzucht, manipulatie en
slaafsheid hetzelfde, ook die is grenzeloos... 4
Het doet niets af aan de
geldigheid van je verlangen dat sommige elementen van de Westerse cultuur afgeleid
zijn van de Oosterse. Ga zo door!
3
Ergernis is de bron van veel politieke
programma's en handelingen. Je als vertegenwoordiger opstellen van een cultuur
die door slechts 14% van de autochtone bevolking als positief beoordeeld wordt
om het beeld te nuanceren lijkt me mede een politieke daad. Ik heb zelf in ieder
geval het idee dat wat wij doen ook raakt aan politiek handelen zoals het meer
gedaan zou moeten worden; n.l. op eigen initiatief onderwerpen aansnijden die
in een samenleving spelen.
2
Dit punt zal ik schielijk laten liggen voordat....
1
Het is aardig van je dat je me hebt aangenomen om mij terecht te wijzen
terwijl ik niet gesolliciteerd heb....daar zal ik dan maar meteen mijn voordeel
mee doen, dat begint al verdomd veel op een cursus te lijken!
Die metaforen
ook.....
GRT,
Andries
